San marugok an pilsitan

Sa termino san Bulusanón, makamas ini si Tikoy. Maski diin mo dar’hon, may nahihimu’an. Sugad sin minasa na arina, maski nano na hurma’an, nahuhustu’an. Kaya daghan an naruyag kaniya.  Diri liwat hagás, diri maaram magsayuma. Basta may umagda, pirmi payt; pirmi madale.

Lima an kabataan ni Tikoy, menos sin duwa sa kadaghanan na pamilya. Nagpapasuhol pagtindera an kaniya asawa. Si Tikoy, kun iba na, paralukád. Kun iba na, nanulô. Kun may ubrahon sa pasakáy, didto siya. Kun may hawanón ka, mapasuhol siya sa imo; kontrata, bahala ka na kun pira an ibayad mo kaniya. Mapakudal ka sin patóng? Ihanap ka niya, siya pa an magbuburuka nan masapsap san balâ. Hurnalan sa iyo? Pwede siya.

Kay daghan an amigo o naki-amigo, bihira lugod an lakaw niya na wara sin naughoy: ‘Tikoy, kayna ngon’a, tagayi…’

Sugad sadto na hapon san sayo na semana. May lunabay na nagtitinda sin turós. Unalto sa yungod san kaniya inhuhurnalan. ‘Tikoy, bakal na, ho, lab’ason pa na turos…baynte hamok an atado…’

Unalto si Tikoy, pamunay man baga. Rinani nan hininayod an inpapadayag sa nigo. ‘Hmp, mga pilsitan man yo’n na turos mo…Wa’ mo na’k ngon’a pabay’i basi dumuru-daragko pa…Diin yo’n hali,  sa Dancalan…?’

‘Sa Lalud…mga lab’ason pa baga, ho?’

‘Hali sa Lalud? Aw, daog san hali sa Dancalan…’ Nag-aawat na an pamunay san katatawad.

”Mayadon na ini sa baynte…Nano, sayo man sa imo…?’

Nanghiwod si Tikoy. Nangahka. ‘Pwede utang?’

‘Aw, ayaw, kay pasuhol man ha’k ini…hudam na ngon’a kun kunay do’n…’

Bunakal an kaupod niya, si Pater, na naraw’ay ada, kay bagaw, ‘Hala, kay sakubon ngon’a…’tagan mo na’k ako sa Byernes…’

Pinumpon san paratinda an tigsayo na atado sa payaw, nan hinusod sa tigsayo man na silopen.

Habang naghuhulat san pag-abaho, binutang an mga turós sa di’ naabot san kuting, nan pinangkuwa gihapon san mag-uruli na.  Sugad san dati, luway an lakaw ni Tikoy.  Pagal, nan naghuhulat ada sin ma-ughoy.  Wara man siya kabuyó, kay di’ na harayo kanira, may unughoy. ‘Tikoy, agihi ngon’a, kay, ho, kun puman’os ini na Red Horse.’

‘Tsk, atog may dara ako na isda, nano daw kun idagos ko ngon’a ini, nan balikan ko…?’ Nangahka gihapon siya.  Pero unalto, preparado na pumayt, maski habo-habo man kuno.

An sayo na tagay ni Tikoy, nadagdagan. Inabot siya sin dulom. San makauli siya, panabot niya, maruyag pa an asawa san dara na turós.  Para kay san iksaminon, rugok na ngay’an. Basi diri masayang, nagpritos sira na madali na magkatutngà.

‘Marasa ka pa’, bagaw san asawa habang naghihinayod san inpipritos. ‘Wara mo na’k daw pangtugalá ini na mga isda, pinauna mo na kunta. Haragni’ay na man ha’k…’

Wara na siya kabatî ni Tikoy, na sa papag, naghahagong na.

_______________

San arin yadto, narugok man ini na ato pilsitan. Ini an wara na nag’ud kaayugi.  Kaya niyan, dini na hamok kita sa pamughaton.